Λοκαλwatch: Ο Δήμος στα “δάχτυλα” των πολιτών

Διάρκεια ανάγνωσης: 11 λεπτά

Ο Στέφανος Λουκόπουλος, συν-δημιουργός και Διευθυντής του #Λοκαλwatch – #Vouliwatch συστήνεται στο ethermaikos.gr.

Πέντε άνθρωποι, ένα όραμα για διαφάνεια και γέφυρες που θα εξασφαλίσουν την δημοκρατία και την ελευθερία λόγου κατόρθωσαν τον Μάρτιο του 2014 να αξιοποιήσουν ψηφιακά εργαλεία δημιουργώντας το #Vouliwatch. Μια βουλή στα «δάχτυλα» κάθε ενεργού πολίτη.

Ο Διευθυντής, Στέφανος Λουκόπουλος, με την Νομική συμβουλή της Μαρίας Ναθαναήλ και της Χριστιάνας Στυλιανίδου, τον Κωνσταντίνο Μέντζελο στον συντονισμό και τον Γεράσιμο Λιβιτσάνο στο Κοινοβουλευτικό ρεπορτάζ κατόρθωσαν μέσα από σημαντικές συνεργασίες με ερευνητικούς δημοσιογράφος, όπως τους «Reporters United» κ.α. να δημιουργήσουν ένα ισχυρό δίκτυο πολιτών-μελών μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

Σ. Λουκόπουλος: «Το κίνητρο μου ήταν και συνεχίζει να είναι η προάσπιση και διάχυση των αξιών της δημοκρατίας»

Το μεγάλο στοίχημα; Σε μια εποχή που η Ελλάδα στην παγκόσμια κατάταξη ελευθερίας του Τύπου για το 2023 κατρακυλάει στην 27η θέση[1] , το μέλλον της δημοκρατίας διακυβεύεται. Η ύπαρξη μιας πλατφόρμας όπου κάθε πολίτης θα ελέγχει το κοινοβουλευτικό έργο ή θα παρακολουθεί δημοτικά συμβούλια αποτελεί ένα βήμα προς μια κατεύθυνση που μπορεί να φάνταζε πριν μερικά χρόνια ουτοπική.

Έτσι, το απόσταγμα μιας ομαδικής δουλειάς γέννησαν το #Vouliwatch και στη συνέχεια επεκτάθηκε και σε Δήμους, δημιουργώντας το #Λοκαλwatch, μια γέφυρα επικοινωνίας, ελέγχου και συμμετοχής ανάμεσα στους 4 μεγάλους Δήμους της Ελλάδας: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο και Πάτρα.

Οι άνθρωποι

Στο #ethermaikos  μιλά ένας από τους ιδρυτές και οραματιστές του #Vouliwatch, Στέφανος Λουκόπουλος. Η πλούσια διαδρομή του, αποτέλεσε κίνητρο για μια αλλαγή. Ο Στέφανος ξεκίνησε από το Ηνωμένο Βασίλειο, με έδρα πλέον την Αθήνα και πολλά ταξίδια για την προάσπιση της Δημοκρατίας της ελευθερίας του Τύπου:

«Επί σειρά ετών ζούσα και εργαζόμουν στο εξωτερικό, συγκεκριμένα στο Ηνωμένο Βασίλειο και της Βρυξέλλες. Δραστηριοποιούμουν στον χώρο των ΜΚΟ και είχα και ένα σχετικά σύντομο πέρασμα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτό που καθόρισε και καθορίζει ακόμη και σήμερα τις επαγγελματικές μου επιλογές αλλά και τις κοινωνικές μου δράσεις ήταν και είναι η βαθιά μου πίστη στις αξίες της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Αξίες, οι οποίες δοκιμάζονται έντονα τα τελευταία χρόνια και όλο και φθίνουν μπροστά στο κύμα του αυταρχισμού και της τεχνητής υπερίσχυσης του ατομικισμού που αποτελούν δυστυχώς κυρίαρχες τάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το κίνητρο μου λοιπόν ήταν και συνεχίζει να είναι η προάσπιση και διάχυση των αξιών της δημοκρατίας ώστε αυτές να μπορέσουν να αποτελέσουν ένα πραγματικά στέρεο ανάχωμα απέναντι στον αυταρχισμό και την κοινωνική αδικία».

Η οικονομική κρίση του 2009 είχε αφήσει σημαντικά τραύματα στην ελληνική κοινωνία, γεγονός που οδήγησε ένα μεγάλο μέρος της να γυρίσει την πλάτη στους θεσμούς. Έτσι το #Vouliwatch άδραξε την ευκαιρία και έβαλε στόχο να σταθεί δίπλα στον δημότη:

«Το κύμα αγανάκτησης και το διάχυτο αίσθημα της προδοσίας ώθησαν στην ουσία ένα σημαντικό κομμάτι συμπολιτών μας στο να στραφούν είτε σε ακροδεξιά μορφώματα ή στην απαξίωση της πολιτικής και κατά συνέπεια στην αποχή. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό οι παραπάνω κοινωνικό-πολιτικές συνθήκες ευνοούν την άνοδο του αυταρχισμού, την απονομιμοποίηση-υποβάθμιση των δημοκρατικών θεσμών (πχ Βουλή) και συνολικά την σταδιακή διάβρωση των αξιών της δημοκρατίας».

Πράγματι, σε μια περίοδο που η άνοδος των άκρων δημιουργεί ένα κλίμα με έντονη επιθυμία να δημιουργηθεί ένα χάσμα δίχως επιστροφή κάποιοι δημοσιογράφοι προσπαθούν να δημιουργήσουν, όπως μου αναφέρει και ο Στέφανος ένα «κλίμα εμπιστοσύνης». Πιο συγκεκριμένα:

«Για να γεφυρωθεί λοιπόν το χάσμα πολίτη-πολιτείας θεωρούμε πως απαραίτητη προϋπόθεση είναι η καλλιέργεια εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δύο πλευρές. Αυτό πιστεύουμε πως μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της λογοδοσίας, της διαφάνειας και της ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στα κοινά. Η πλατφόρμα του Vouliwatch και τα ψηφιακά της εργαλεία έχουν σχεδιαστεί ακριβώς για αυτούς τους σκοπούς. Να παρέχουν δηλαδή στους πολίτες τη δυνατότητα να ασκούν έλεγχο στους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους, να επικοινωνούν τις προτάσεις και τα ερωτήματα τους και να έχουν εύκολη πρόσβαση σε σημαντικά δεδομένα και έγκυρες πληροφορίες ώστε να μπορούν να συμμετέχουν στα κοινά με ουσιαστικό και αποτελεσματικό τρόπο».

Τόσο οι πολίτες όσο και οι βουλευτές εκπαιδεύτηκαν σε έναν νέο ψηφιακό τρόπο, να δημιουργήσουν έναν δίαυλο επικοινωνίας που επιτρέπει τόσο στον δημότη όσο και στον πολιτικό να συνυπάρξουν επί ίσοις όροις.

Σύμφωνα με τον Στέφανο, όσον αναφορά τους πολίτες: «Η πλατφόρμα έχει πλέον σημαντική απήχηση σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας ανεξαρτήτως πολιτικών και ιδεολογικών προτιμήσεων. Η αίσθηση που μας δίνεται είναι ότι οι πολίτες αντιμετωπίζουν το Vouliwatch ως μια έγκυρη και αμερόληπτη πηγή ενημέρωσης και ως έναν σύμμαχο για την προώθηση της διαφάνειας και της λογοδοσίας στο πολιτικό μας σύστημα», ενώ για τους βουλευτές: «Αρχικά ήταν αρκετά επιφυλακτικοί, με τα χρόνια έχουν αποδεχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό τον ρόλο μας και πολλοί από αυτούς συμμετέχουν ενεργά στην πλατφόρμα».

Με μια γρήγορη ματιά μπορεί να δει κανείς και μέσα από τις επιλογές που προσφέρει η πλατφόρμα τον τρόπο με τον οποίο μπορεί ο ενεργός πολίτης να αξιοποιήσει τα εργαλεία.

Διαφάνεια – Λογοδοσία – Συμμετοχή πολιτών στα κοινά

Για τον Στέφανο οι στόχοι παραμένουν σταθεροί και αμετάβλητοι.

«Ο στόχος είναι η ενίσχυση της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά. Δυστυχώς οι παραπάνω έννοιες δεν είναι πάντα εύκολα μετρήσιμες αλλά μέσω των εκστρατειών μας και των δράσεων συνηγορίας έχουμε πετύχει κάποια θετικά αποτελέσματα τα τελευταία χρόνια».

Οι συλλογικές προσπάθειες έχουν αντίκτυπο αφού μέσα από το παρατηρητήριο και τα αιτήματα των πολιτών εντάχθηκαν νέοι νόμοι που θα ελέγχουν θεσμικά όργανα αλλά και πολίτες και δημοσιογράφους που αγωνίζονται για το δημόσιο συμφέρον.

«Η επιρροή που έχουμε ασκήσει στην βελτίωση σημαντικών νόμων που αφορούν ζητήματα διαφάνειας και λογοδοσίας. Αρκετές βελτιωτικές προτάσεις που έχουμε καταθέσει στις ακροάσεις φορέων των επιτροπών της Βουλής έχουν ενταχθεί σε νομοσχέδια όπως αυτά για την ρύθμιση του lobbying, την προστασία των whistleblowers[2] αλλά και τον πιο πρόσφατο νόμο για τα πόθεν έσχες».

Σε επίπεδο διακρίσεων η πλατφόρμα του Vouliwatch, έχει συγκαταλεχθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανάμεσα στα πιο καινοτόμα projects ανοιχτής διακυβέρνησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ ορισμένα ψηφιακά εργαλεία έχουν βραβευτεί σε διαγωνισμό του ΟΟΣΑ και της Γενικής Γραμματείας Καταπολέμησης της Διαφθοράς.

Η ομάδα του #Vouliwatch είναι περήφανη και για το μικρότερο «παιδί» της, το #Λοκαλwatch το οποίο παρακολουθεί σε μικρό επίπεδο τον τρόπο λειτουργίας:

«Το Localwatch ήταν μια ιδέα που είχαμε σκεφτεί εδώ και αρκετά χρόνια αλλά λόγω οικονομικών περιορισμών δεν ήμασταν σε θέση να υλοποιήσουμε. Μέσω του προγράμματος Active Citizens Fund των EEA Grants καταφέραμε να εξασφαλίσουμε μια χρηματοδότηση η οποία μας βοήθησε να περάσουμε από το στάδιο της ιδέας σε αυτό του σχεδιασμού και της υλοποίησης».

Σχετικά με τον βαθμό διαφοροποίησης, όπως μου αναφέρει ο Στέφανος: «Η βασική διαφορά ανάμεσα στις δύο πλατφόρμες, πέρα δηλαδή από το γεγονός ότι η μια εστιάζει στη Βουλή ενώ η άλλη στους Δήμους, είναι ότι τα εργαλεία του Vouliwatch έχουν περισσότερο εποπτικό χαρακτήρα (watchdog) ενώ αυτά του Λοκαλwatch εστιάζουν στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στη διάδραση τους με τους Δήμους».

Στα σχέδια και η ένταξη μικρότερων Δήμων

Στα σκαριά είναι και η φιλοξενία άλλων Δήμων μετά από την εκδήλωση ενδιαφέροντος.  Έτσι δρομολογείται και η ένταξη μικρότερων Δήμων:

«Ο μεσομακροπρόθεσμος στόχος μας είναι το λocalwatch να εφαρμοστεί σε όλο και περισσότερους Δήμους ανεξαρτήτως πληθυσμιακού μεγέθους. Δήμοι όπως αυτοί των Ιωαννίνων, της Ξάνθης αλλά και της Καρπάθου έχουν ήδη εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους για την πλατφόρμα».

Ερωτήσεις-Προϋπολογισμός- Διαβουλεύσεις

Οι ερωτήσεις που μπορούν να θέσουν οι δημότες ποικίλουν ανάλογα με τα προβλήματα που εντοπίζουν στο Δήμο τους όπως λ.χ. στην καθαριότητα, την αναπηρία-προσβασιμότητα, τον αθλητισμό, τον εθελοντισμό, την εργασία και την ανεργία, τον πολιτισμό, την υγεία, την στέγαση κ.ά. Οι μόνες ερωτήσεις που δεν δημοσιεύονται είναι αυτές που περιέχουν ρατσιστικό, σεξιστικό ή υβριστικό περιεχόμενο.

Μεταξύ άλλων ο κάθε ένας από εμάς έχει την δυνατότητα να είναι αρωγός στη διαμόρφωση του προϋπολογισμού ή ακόμα να συμμετάσχει και σε διαβουλεύσεις.

«Το ψηφιακό εργαλείο συμμετοχικού προϋπολογισμού όπως καταλαβαίνετε για να λειτουργήσει προϋποθέτει την συνεργασία του Δήμου, ο οποίος δεσμεύει ένα συγκεκριμένο ποσοστό του προϋπολογισμού του για αυτόν τον σκοπό. Στη συνέχεια οι δημότες, κάνοντας μια απλή εγγραφή στην πλατφόρμα, μπορούν να επεξεργαστούν τις προτάσεις τους για τα έργα που θέλουν να χρηματοδοτηθούν. Οι προτάσεις αυτές στη συνέχεια αναρτώνται στην πλατφόρμα και τίθενται σε ανοιχτή ψηφοφορία. Όσες από αυτές συγκεντρώσουν έναν συγκεκριμένο αριθμό θετικών ψήφων προωθούνται στο Δήμο ο οποίος με τη σειρά του αξιολογεί το κατά πόσο είναι εφαρμόσιμες».

Οι διαβουλεύσεις τόσο από την πλευρά του Δήμου όσο και από την πλευρά των πολιτών αποτελούν σημαντικό «λιθαράκι» καθώς ο πολίτης αισθάνεται κομμάτι της διαμόρφωσης προτάσεων που μπορούν να αλλάξουν σημαντικά την κοινωνία.

Το #Λοκαλwatch παρέχει δυο ειδών διαβουλεύσεις.

«Το πρώτο δίνει τη δυνατότητα στους Δήμους να αναρτούν συγκεκριμένα κείμενα προς διαβούλευση, ενώ στο δεύτερο οι πολίτες μπορούν να θέσουν προς διαβούλευση τις δικές τους προτάσεις. Στην πρώτη περίπτωση η διαδικασία είναι αρκετά απλή, ο Δήμος αναρτά το κείμενο, καθορίζει το χρονικό περιθώριο της διαβούλευσης και στη συνέχεια οι χρήστες της πλατφόρμας σχολιάζουν σε ζωντανό χρόνο όπως γίνεται για παράδειγμα και στο google docs. Η διαβούλευση επί των προτάσεων των πολιτών είναι λίγο πιο σύνθετη. Οι πολίτες μπορούν είτε ως ομάδα είτε μεμονωμένα να αναρτήσουν την πρόταση τους, η πρόταση μπαίνει σε δημόσια διαβούλευση και συνδιαμορφώνεται από τους υπόλοιπους χρήστες που ενδεχομένως ενδιαφέρονται για το θέμα της. Με το πέρας της διαβούλευσης/συνδιαμόρφωσης η πρόταση τίθεται σε ψηφοφορία ώστε να λάβει την μορφή ψηφίσματος. Εφόσον η πρόταση συγκεντρώσει τον απαιτούμενο αριθμό υποστηρικτών τότε η πλατφόρμα την προωθεί αυτόματα στο δημοτικό συμβούλιο».

Οι ψηφιακές πλατφόρμες τόσο του #Λοκαλwatch όσο και του #Vouliwatch σχεδιάστηκαν για είναι φιλικά προς τον χρήστη με βασικό χαρακτηριστικό τους η απλή γλώσσα και το φιλικό γραφιστικό περιβάλλον.

Η ομάδα προσπαθεί με κάθε τρόπο και κάθε δυνατό μέσο να παρέχει τα εργαλεία σε κάθε ενεργό πολίτη ο οποίος θα θέλει να έχει το βλέμμα στραμμένο στη δημοκρατία, την ελευθερία λόγου και την αδέσμευτη ενημέρωση.

Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω τον δημοσιογράφο και ερευνητή Θοδωρή Χονδρόγιαννο, αρχισυντάκτη των Reporters United που με έφερε σε επαφή με τον Στέφανο Λουκόπουλο. Δίχως καμία αμφισβήτηση το έργο αυτών των ερευνητών-δημοσιογράφων είναι σημαντικό αλλά χωρίς την ενεργή συμμετοχή των πολιτών δεν θα επιτευχθεί τίποτα. Ίσως, αυτό μας διδάσκουν και αυτές οι πλατφόρμες, τοποθετούν τον πολίτη στο κέντρο, στον πυρήνα της δημοκρατίας που δεν είναι άλλος από τον προβληματισμό, την συλλογική προσπάθεια και την ενεργή συμμετοχή.

[1]Η κατάταξη της Ελλάδας σε μια παγκόσμια λίστα 180 χωρών έγινε από τη μη κυβερνητική οργάνωση «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» (RSFRSF), που δημοσιεύει τον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου εδώ και 21 χρόνια. Η αμέσως προηγούμενη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην κατάταξη είναι η Μάλτα, η οποία βρίσκεται 24 θέσεις πιο ψηλά, στην 84η. Στις πέντε καλύτερες θέσεις της κατάταξης βρίσκουμε τις χώρες Νορβηγία, Ιρλανδία, Δανία, Σουηδία και Φινλανδία, ενώ στις πέντε χειρότερες θέσεις το Τουρκμενιστάν, το Ιράν, το Βιετνάμ, η Κίνα και η Βόρεια Κορέα.

[2] Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς: Η πρόληψη και η έγκαιρη αποκάλυψη είναι οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι καταπολέμησης της διαφθοράς, που εκτυλίσσεται κατά κύριο λόγο στο σκοτάδι εκτός αν έρθει στο φως από ανθρώπους που πέφτουν συχνά τυχαία πάνω της. Οι πολίτες που αποκαλύπτουν καταχρηστικές πρακτικές -οι επονομαζόμενοι whistleblowers- διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πάταξή της. Ωστόσο, η αποκάλυψη πληροφοριών ενδέχεται να έχει σημαντικό κόστος για τους whistleblowers, καθώς εκτίθενται σε σημαντικούς κινδύνους, όπως απώλεια εργασίας, εμπλοκή σε δικαστικές διαμάχες ή ακόμη και απειλή κατά της ζωής τους.

Μπορείς να διαβάσεις:

“Πεδίο μάχης” οι παιδικές χαρές του Δ. Θερμαϊκού – Εξ αδιαθέτου κληρονόμος η Διοίκηση Τζέκου (Φώτο)